8 czerwca 2023 Komentarze (0) Poradniki zakupowe

Birdwatching w Polsce – od czego zacząć obserwowanie ptaków?

żółty ptak siedzi na drzewie obok lornetki

Birdwatching – obserwowanie ptaków w ich naturalnym środowisku. Innymi słowy: turystyka ornitologiczna. Wydaje się to proste: sięgasz po lornetkę i zaczynasz. A co z etyką obserwatora? Czy wiesz, od czego zacząć, po czym rozpoznać konkretny gatunek i gdzie pojechać na birdwatching w Polsce? Przygotuj się z naszym poradnikiem!

Jak nieinwazyjnie obserwować przyrodę?

Z ukrycia – odpowiesz. Jasne, ale dbać o dobro zwierząt możesz też w mniej oczywisty sposób. Oto kilka przykładów.

  1. Nie rób zdjęć ptakom w gniazdach w okresie lęgowym. Niektóre gatunki porzucą je, gdy wyczują zapach człowieka.
  2. Nie wab ptaków ich dźwiękami. Na nagraniach z Internetu najczęściej pojawiają się odgłosy samców alfa. Jeśli słabszy osobnik je usłyszy, może opuścić swoje terytorium.
  3. Informacje o lokalizacji gniazd rzadkich ptaków zachowaj dla siebie. Przyciągną one uwagę zbyt dużej ilości pasjonatów, którzy swoją obecnością zakłocą harmonię tego miejsca.

Czasem jednak musisz wyjść z ukrycia – to sytuacje, w których widzisz, że zwierzętom dzieje się krzywda. Płoszenie, kaleczenie ptaków i niszczenie ich gniazd jest w Polsce nielegalne. Nawet widząc ludzi dokarmiających łabędzie czy kaczki chlebem, zwróć im uwagę, bo to dla ptaków szkodliwe. Skoro jesteś miłośnikiem przyrody – reaguj.

Birdwatching – jak się przygotować?

czarna lornetka leży na drewnianym stole

Ptaki najczęściej najpierw słychać, a potem widać. Spróbuj zacząć od słuchania w Internecie śpiewu najpopularniejszych gatunków. Wtedy będziesz w stanie “na ucho” ocenić, czy warto skierować się w stronę, z której dobiega konkretny dźwięk.

Ubranie

Przede wszystkim obuwie. Jeśli planujesz jedynie poobserwować pobliskie ptactwo, nigdy nie wiesz, dokąd zaprowadzi Cię ciekawość. Przygotuj się więc na nieoczekiwanie długą wędrówkę. Podziękujesz wtedy samemu sobie za wodoszczelne buty trekkingowe na nogach. Na tereny podmokłe zabierz z kolei kalosze.

Jak się ubierać, to tylko na cebulkę. Za ciepło – zdejmujesz warstwy, za zimno – zakładasz. Obserwatorzy ptaków działają zwykle w okolicach świtu – w czasie parogodzinnego birdwatchingu temperatura zmienia się więc czasem nawet o kilkanaście stopni.

Pamiętaj że kolor każdej z warstw Twojej “cebulki” powinien zlewać się z krajobrazem. Unikaj jaskrawych kolorów. Do lasu czy na łąki ubierz czerń, zieleń lub moro; na plażę – khaki.

Lornetka

Klasyka birdwatchingu w Polsce i na świecie. Do najpopularniejszych należą lornetka ornitologiczna Kowa SV II 8×42 oraz Focus Eagle 8×42 RF. Jak już wspomniałem, nie podchodź zbyt blisko ptaków – możesz je spłoszyć – a przez lornetkę zobaczysz ich naturalne zachowanie i wszystkie szczegóły upierzenia z bezpiecznej odległości. Same korzyści. Zabierz ją więc na wyprawę, jeśli planujesz przechadzać się po różnych miejscach.

Luneta

Statyczny birdwatching przypomina wędkarstwo. Znajdź brzeg rzeki, stawu czy jeziora z najszerszą panoramą i rozstaw tam swoją bazę oraz lunetę. Bez ruszania się z miejsca wyłowisz wzrokiem wszystkie zrywy i loty wodnych ptaków. A kiedy zechcesz popatrzeć z bliska, skorzystaj z nawet 60-krotnego przybliżenia. Lunety do obserwacji ptaków znajdziesz w specjalistycznych sklepach outdoorowych.

Aparat fotograficzny

To, co widzisz przez lornetkę czy lunetę jest ulotne. Dosłownie – ptaki to bardzo płochliwe zwierzęta. Czasem będziesz miał trudność z rozpoznaniem gatunku, który obserwujesz. Zabierz więc ze sobą aparat fotograficzny (jeśli już taki masz albo chcesz w niego zainwestować). Później na spokojnie porównasz swoje zdjęcia z fotografiami w atlasie.

Atlas ptaków

W Polsce występują 473 gatunki ptaków  – według raportu Komisji Faunistycznej z 2023 roku. Zaczynając swoją przygodę z birdwatchingiem, nie musisz znać ich wszystkich. Jako punkt startu przyda Ci się jednak atlas. Przy okazji dowiesz się, których gatunków możesz spodziewać się w zimie, a które odlatują wtedy do ciepłych krajów.

Jaka jest najlepsza pora roku do obserwacji ptaków?

kobieta patrzy w lornetkę stojąc w lesie i ukazując palcem na coś

Pasjonat powie, że każda, ale to zależy, jakie ptaki spodziewasz się zobaczyć. Z pomocą przyjdzie Ci wspomniany wyżej atlas, kultowa książka Ptaki – Przewodnik Collinsa albo po prostu aplikacja mobilna.

Wiosna

Migrujące ptaki – to widok wiosennego nieba. W Polsce już w marcu zjawiają się szpaki, czajki i skowronki. W kwietniu – słowiki, najlepsi śpiewacy. Dopiero w maju natomiast jerzyki czy wilgi, które przylatują z Indii. Ruch w powietrzu jest więc spory, tym bardziej że zimowi wczasowicze od razu zaczynają budować swoje gniazda.

Lato

Wydawałoby się, że po wiosennym wybuchu ptasiej aktywności, latem ich śpiew trwa bez końca. Tymczasem po budowie gniazda i okresie lęgowym, zaczyna się pierzenie – zrzucanie i odrastanie piór. Wiele gatunków nie chce wtedy przyciągać zbyt dużej uwagi. Słychać je więc głównie przed świtem i zmierzchem. A niektóre – jak kosy – tylko w nocy.

Jesień

Jesienią po niebie przesuwają się klucze ptaków. Jedne odlatują z Polski do ciepłych krajów, inne przelatują tylko przez nią z północy Europy. Niektóre zmierzają raptem kilkaset kilometrów na południe, inne – jak jaskółka dymówka – aż do RPA. Zanim wyruszą aktywnie poszukują pożywienia, żeby nabrać tłuszczu. Liście znikają z drzew, więc łatwiej zaobserwujesz ich intensywne przygotowania.

Zima

Wróble, gawrony i dzwońce żyją u nas przez cały rok. Śnieguły czy jemiołuszki przylatują na zimę do Polski ze Wschodu. Między grudniem a marcem obserwatorzy ptaków nie odkładają więc lornetek. Muszą jednak być trochę bardziej cierpliwi niż w czasie ciepłych miesięcy.

Jaka jest najlepsza pora dnia do obserwacji ptaków?

mężczyzna w kurtce zimowej stoi z lornetką i domkiem dla ptaków

Każdy gatunek ma swój schemat dnia i wybrane godziny, w których jest szczególnie aktywny. Pamiętaj jednak, że gdy wieje silny wiatr czy pada deszcz, ten harmonogram się zmienia. Nie bez powodu mówi się o “ciszy przed burzą”.

Poranek

Chłodne powietrze niesie śpiew ptaków z bardzo daleka, więc słychać je wszędzie. Są też one najbardziej aktywne – głodne po całej nocy muszą znaleźć pożywienie. Dla siebie albo potomstwa.

Południe

W środku dnia większość ptaków chowa się w koronach drzew i cichnie. “W samo południe”, jak na Dzikim Zachodzie, wychodzą jednak drapieżniki. Bieliki, orliki, czy kanie rude. Zobaczysz je przy lasach na otwartych terenach, zwłaszcza polach.

Wieczór

Sporo ptaków jest równie aktywnych wieczorami, co o poranku. Wracają one do swoich gniazd albo szukają bezpiecznego schronienia – można je więc zobaczyć w locie. Tym razem jednak światło działa na Twoją niekorzyść – z minuty na minutę jest go coraz mniej.

Noc

Około 25% ptaków w Polsce śpiewa także po zmierzchu, m.in. kukułka czy słowik szary. Symbolami nocy są sowy. Wycinka drzew sprawia, że coraz częściej budują one swoje gniazda na peryferiach miast. W Polsce spotkasz 10 gatunków lęgowych tych zwierząt – np. uszatkę, puszczyka i puchacza.

Gdzie na birdwatching w Polsce?

szaro niebieski ptak siedzi na gałęzi w lesie

Określenie “turystyka ornitologiczna” nie jest przesadzone. W Polsce obserwatorów ptaków jest kilka tysięcy, ale kraje zachodnie liczą ich miliony. Najwięcej w Wielkiej Brytanii – 4 mln. Nie oznacza to, że musisz jechać za granicę, żeby cieszyć się birdwatchingiem w pełni. Wręcz przeciwnie. Wystarczy, że pójdziesz w okolicę najbliższego lasu. Prawdziwe mekki miłośników ptaków znajdziesz tam, gdzie natura pozostała dziewicza.

Birdwatching – Dolina Baryczy

276 gatunków ptaków, w tym 166 lęgowych. Park Krajobrazowy Dolina Baryczy to królestwo birdwatchingu w Polsce i jeden z najważniejszych rezerwatów ornitologicznych w Europie. Spotkasz tu przede wszystkim ptaki wodne (łabędzie nieme, żurawie), ale też drapieżne (bieliki, myszołowy) i śpiewające (kukułki, jerzyki).

Birdwatching – Podlasie

Nad Biebrzę czy Narew przyjeżdżają obserwatorzy ptaków z całej Europy. To unikalnie zachowane środowisko z nierzadko równie unikalnymi gatunkami. Przykładowo: Znajdziesz tu żołnę zwyczajną. Zwyczajną tylko z nazwy, bo przylatuje ona do nas z Sahary i wygląda, jak ptak egzotyczny. Od maja do sierpnia mieszka w norach wykopanych w piasku. Do tutejszych parków narodowych

Birdwatching – Karsiborska Kępa

Wczesnym latem zatrzymuje się tu około 140 gatunków ptaków. Głównie wodnych – krwawodziobów, wodniczek, czy batalionów. To pierwszy rezerwat ornitologiczny założony przez Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.

Jak rozpoznać ptaka?

brązowy ptak siedzi na ręce osoby

Prawie pół tysiąca gatunków ptaków w Polsce scharakteryzowanych w 24 rzędach, od blaszkodziobych po żurawiowe. Jak w takiej gromadzie rozpoznać tego konkretnego, na którego akurat patrzysz? Oczywiście trening czyni mistrza – możesz zapamiętać poszczególne śpiewy, cechy upierzenia i preferowane środowisko.

Jeśli jednak dopiero zaczynasz przygodę z birdwatchingiem, pomoże Ci technologia. Z nią ptaki rozpoznasz:

  • po śpiewie – niektóre aplikacje mobilne (sprawdź BirdNET) rozróżniają około 3000 gatunków ptaków;
  • po wyglądzie – zrób zdjęcie smartfonem i załaduj je do BirdID, program rozpozna gatunek.

Obie aplikacje opracował Uniwersytet Cornella – ten sam, który stworzył kultowy leksykon ptaków, o którym wspomniałem przy okazji ekwipunku na birdwatching.

Jakie są organizacje dla miłośników birdwatchingu?

Przede wszystkim Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (RSBP) – największa organizacja przyrodnicza w Europie założona w 1889 roku. Obecnie należy do niej ponad milion birdwatcherów w Wielkiej Brytanii.

 

Birdwatching w Polsce rozwija się od lat 50. XX wieku. Powstała wtedy pierwsza organizacja ornitologiczna nad Wisłą – Sekcja Ornitologiczna Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Dziś działa u nas kilkanaście analogicznych stowarzyszeń i kół. Jednym z najważniejszych jest Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, które zrzesza około 2500 członków.

Birdwatching w Polsce – jak obserwować ptaki? FAQ

Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!

Gdzie w Polsce można obserwować ptaki?

Możesz wybrać się w okolicę pobliskiego lasu. Jeśli jednak zależy Ci bogatej różnorodności gatunków, pojedź do parku krajobrazowego – Dolina Baryczy czy rozlewiska Biebrzy i Narwi to raj ornitologów.

W jakich godzinach obserwować ptaki?

Najwięcej ptaków jest aktywnych o poranku – wtedy szukają pożywienia, a ich śpiew niesie się w chłodnym powietrzu. W południe natomiast na otwartych terenach znajdziesz ptaki drapieżne.

Co do obserwacji ptaków?

Przede wszystkim lornetka lub luneta – jeżeli planujesz statyczną obserwację. Załóż wygodne buty trekkingowe czy kalosze i ubierz się “na cebulkę” w stonowanych kolorach. Weź leksykon ptaków albo skorzystaj z aplikacji mobilnych do rozpoznawania gatunków – BirdNET oraz BirdID.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *