6 marca 2023 Komentarze (1) Bez kategorii

Orientacja w terenie: jak posługiwać się kompasem i odnaleźć się w lesie? Poradnik dla myśliwych i grzybiarzy

Spis treści

Współcześnie hasło “nawigacja” przywodzi na myśl jedynie urządzenia GPS. Technologia bywa jednak zawodna, szczególnie w wymagających warunkach. Umiejętność wyznaczania kierunków świata za pomocą kompasu i mapy niezmiennie jest podstawą orientacji w terenie, która w kryzysowych sytuacjach może uratować Ci życie. Wybierasz się na grzyby lub na polowanie? Naucz się wyznaczać kierunek marszu w lesie.

Kompas – ponadczasowe narzędzie do orientacji w terenie

Ponad 2000 lat temu Chińczycy zauważyli właściwości magnetytu, ale dopiero tysiąc lat później znaleźli dla niego zastosowanie w nawigacji. Podczas długich rejsów morskich zaczęli korzystać z niego Arabowie, a w XIII w. metoda dotarła do Europy, nadając kształt wielkim odkryciom geograficznym. W XV wieku Kolumb odkrył nowe lądy polegając wyłącznie na mapach, wykresach i kompasach magnetycznych.

Wydawać by się mogło, że wyznaczanie trasy przy pomocy tych narzędzi to archaiczna sztuka. Nic bardziej mylnego. Kompas to jedyne urządzenie do nawigacji, które działa na całym świecie, niezależnie od pogody czy elektroniki. Jak to możliwe?

Wpływ ziemskiego pola magnetycznego na nawigację

Ziemia wytwarza pole magnetyczne, ale jego bieguny nie pokrywają się z biegunami geograficznymi. Układają się przeciwnie, a rozbieżnością między nimi są dość duże. Co więcej, ich położenie nieustannie zmienia się: przemieszczają się z prędkością około 15 km rocznie.

To właśnie wzdłuż linii pola magnetycznego ustawia się igła kompasu, wskazując północny oraz południowy biegun magnetyczny. W praktyce oznacza to to tyle, że kompas w tym samym miejscu z każdym kolejnym rokiem będzie wskazywał inny kierunek północy magnetycznej.

Z tego powodu, wyznaczając kieruneku za pomocą kompasu, należy uwzględnić “całkowitą poprawkę”, czyli odchylenie między południkami geograficznymi i magnetycznymi (deklinację magnetyczną), a także zakłócenia pola magnetycznego, które utrudniają prawidłowy odczyt (dewiację magnetyczną).

Jak używać kompasu? Wyznaczanie kierunków świata

Igła kompasu zawsze nieruchomieje w osi północ – południe. Znając położenie obydwu biegunów można wskazać położenie wschodu i zachodu. Precyzyjne wyznaczanie kierunków ułatwia 360-stopniowa podziałka z ich symbolami (limbus). Ta służy także do mierzenia azymutu, czyli kątu pomiędzy północą a punktem docelowym marszu.

Jak czytać kompas?

N – północ, azymut 0°
E – wschód, azymut 90°
S – południe, azymut 180°
W – zachód, azymut 270°.

UWAGA! Magnesy, urządzenia elektryczne i żelazne przedmioty mogą zakłócać pracę kompasu. Nie należy więc używać go w pobliżu linii wysokiego napięcia czy w samolocie.

Busola – kompas do lasu

W zależności od rodzaju, kompasy różnią się funkcjonalnością. Na przykład model geodezyjny (kartograficzny) służy do dokładnego pomiaru kątów poziomych. Działa tak jak magnetyczny, ale dodatkowo ma celownik. Z kolei kompas słoneczny wyznacza północ na podstawie położenia Słońca.

Bardziej zaawansowanym urządzeniem jest busola. Oprócz wskazywania kierunków świata, ma muszkę i szczerbinkę, które ułatwiają wyznaczanie azymutu. Czasami w jej pokrywie mieści się także zwierciadło. Takie rozwiązanie pozwala na jednoczesne celowanie i śledzenie igły magnetycznej.

Z uwagi na charakterystykę środowiska leśnego, busola dla grzybiarza lub myśliwego jest wytrzymała i wodoodporna. Jeśli dodatkowo jej poszczególne elementy pokrywa farba fluorescencyjna, to pozostaje widoczna nawet po zmroku.

Orientacja w lesie bez kompasu

Naturalne wskazówki ułatwiają orientowanie się w terenie. Kiedy kompas zawiedzie lub go zabranie, outdoorowcy wyznaczają kierunki świata na podstawie obserwacji.

Zapamiętaj:

ptaki budują dziuple najczęściej po wschodniej stronie drzew,
mech rośnie na północnej stronie głazów i pni,
korony drzew rozpościerają gałęzie i są bardziej bujne od strony południowej,
dłuższy bok mrowiska wskazuje kierunek południowy, a krótszy – kierunek północny,
klucze ptaków wiosną lecą na północ, a jesienią na południe.

Podsumowanie

Jeśli uważasz, że masz dobrą orientację w terenie, a las jest Twoim drugim domem, to wiedz, że nawet doświadczonym myśliwym zdarza się zgubić orientację w terenie. Tym, co pozwala im zachować trzeźwy umysł i ze spokojem odnaleźć szlak, jest wiedza survivalowa oraz umiejętność posługiwania się kompasem.