Słownik gwary myśliwskiej
Łowiectwo to dla myśliwych coś więcej niż oryginalne hobby. Są oni jak wielka rodzina, którą łączy nie tylko wspólna pasja, ale nawet język. Pełen jest on wyjątkowych pojęć, których znaczenie jest jasne tylko dla najbardziej wtajemniczonych. Tłumacz Google zawodzi? Przybywamy z pomocą! Czas, byście i Wy odkryli sekrety tej pasjonującej społeczności. Poznaj najważniejsze określenia barwnego słownika gwary myśliwskiej!
Środowisko łowców, podobnie jak wiele innych grup pasjonatów, cechuje charakterystyczny dla nich slang. Specyficznych określeń jest całe mnóstwo i w pewnym momencie może się wydawać, że wszystko, co związane z myślistwem, ma swój odpowiednik w słowniku gwary myśliwskiej.
Myślisz więc, frycu, że ich zrozumienie to banalna zagadka na logiczne myślenie? Nic z tych rzeczy! Niech nie zdziwi Cię fakt, że wiatr wcale nie oznacza silnych podmuchów, a kot to zwierzę inne niż puszysty, domowy pupil z wąsami.
Odłóż strzelbę, zaparzcie ulubioną kawę i usiądźcie wygodnie w swoim fotelu. Czas na przyspieszony kurs gwary myśliwskiej!
Oko w oko ze zwierzyną – do czego ja właściwie mierzę?
Podstawą polowań jest świadomość, do czego mierzymy. Spojrzenie prawdziwego myśliwego jest nieomylne, a w podjęciu decyzji o strzale pomaga zmysł łowiecki.
Grupowe polowania rządzą się jednak innymi prawami. W takich warunkach nietrudno o zagubienie się pośród dziesiątek specyficznych pojęć. Warto je zatem uporządkować i utrwalić. Który z polujących miałby bowiem czas, by przeglądać słownik w terenie?
Miej się na baczności! Zachowajcie spokój, gdy w okolicy pojawi się gach. Wstrzymajcie modlitwy, gdy wasi partnerzy dostrzegą zbawcę. Nie oczekujcie sowitej strawy, gdy na horyzoncie ukaże się kucharka. Pamiętajcie za to, że w tym slangu nie wszystko jest tak oczywiste, jakie się wydaje…
Gwara myśliwska – określenia na zwierzynę:
- BADYLARZ – samiec łosia z porożem w kształcie odnóg
- BASIOR – dorosły samiec wilka
- BASISTA – jeleń wyróżniający się donośnym, grubym głosem na rykowisku
- BYK – samiec jelenia, daniela, łosia lub żubra
- CHŁYST – młody samiec jelenia, którego byk odgania do chmary łań
- CHMARA – stado jeleni, danieli, łosi i żubrów
- DARNIAK – rogacz o niewielkiej tuszy
- DZIKARZ – pies wykorzystywany do polowań na dziki
- DZIWOK – ptak łowczy na wolności
- GACH – dorosły samiec zająca
- GAMRAT – odyniec w okresie huczki
- GUZIKARZ – młody samiec sarny o porożu w kształcie niskich stożków (tzw. guzików)
- GOMÓŁKA – samiec, który tymczasowo nie ma poroża
- JAŹWIEC – borsuk
- KABAN – duży dzik
- KABANEK – mały dziczek
- KICAJ – zając, królik
- KLĘPA – samica łosia
- KOBYLARZ – wielkich rozmiarów wilk
- KOCICA – samica zająca
- KOCIĘTA – młode zająców
- KOPYRA – zając
- KOT – samiec zająca
- KOZA – samica sarny
- KOZIOŁ – samiec sarny
- KRYKUCHA – dzika kaczka, którą przeznacza się do wabienia kaczorów w okresie godowym
- KUCHARKA – pierwsza kaczka przylatująca na zloty
- LEGAWIEC – wyżeł
- LISZKA – samica lisa
- LOCHA – samica dzika
- ŁANIA – samica jelenia i daniela
- ŁOPATACZ – samiec łosia o porożu w kształcie łopat
- ŁOSZA – samica łosia
- ŁOSZAK – młody łoś
- MAIŻ – młody orzeł, sokół lub jastrząb, którego zaczęto wprawiać do polowań
- MARCZAK – młody zając, urodzony w marcu
- MICHAŁEK – młody zając urodzony jesienią (inaczej: nazimek)
- MYKITA – lis
- MYŁKUS – samiec zwierzyny płowej o zniekształconym porożu
- MNICH – samiec bez poroża
- NIEDOLISEK – młody lis
- NOROWIEC – pies do polowania w lisich lub borsuczych norach
- ODYNIEC – samiec dzika
- ORGANISTA – młody samiec jelenia, który jako pierwszy rozpoczyna rykowisko
- ÓSMAK – samiec z jeleniowatych o porożu z czterema odnogami na jednej z tyk
- PERUKARZ – samiec sarny o zdeformowanym porożu
- PIASTUN – młody niedźwiedź, który przez rok pozostaje pod opieką matki
- PIES – samiec lisa, jenota, borsuka
- PŁOWA ZWIERZYNA – sarny, daniele, łosie i jelenie
- POKOT – ogół upolowanej zwierzyny
- PRZELATEK – dzik w drugim roku życia
- RABIEC – młody, jeszcze pstrokaty ptak łowczy; nazwę wziął od rabego koloru upierzenia
- ROGACZ – samiec sarny
- RUDEL – stado saren
- SAMURA – żyjąca samotnie stara samica dzika
- SELEKT – zwierzę kwalifikujące się do odstrzału selekcyjnego
- SIUTA – samica sarny
- SZARAK – zając
- SZÓSTAK – samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z trzema odnogami na co najmniej jednej z tyk
- SZPICAK – samiec z rodziny jeleniowatych w pierwszym porożu bez odnóg
- SZYDLARZ – samiec z rodziny jeleniowatych w drugim porożu bez odnóg
- WADERA – samica wilka
- WARCHLAK – młody dzik w pierwszym roku życia
- WATAHA – stado wilków lub dzików
- WYCINEK – samiec dzika w trzecim, czwartym roku życia
- ZBAWCA – pies gończy, który głosi w jednym miejscu, nie mogąc odnaleźć tropu
- ŻMUREK – lis o futrze w kolorze kasztanowym
Gwizd, łopaty i parostki, specyficznie określa się wszelkie drobnostki
Miłośnicy polowania zdają sobie sprawę z tego, jak bogaty jest zasób określeń poszczególnych części ciała zwierzyny. Wiele osób potrafi wskazać więcej elementów liczby Pi, niż wymienić choćby tyle samo narządów futrzastych mieszkańców lasów.
Każdy gatunek cechuje coś wyjątkowego. Dziedzina ta pełna jest nieoczywistych pojęć, których znajomością musi wykazać się łowca.
Warto więc uporządkować dziesiątki określeń tak, aby absolutnie żadne słowo nie było owiane tajemniczą aurą nieoczywistości. Natychmiastowa reakcja na zaszyfrowane komunikaty może być bowiem kluczem do tego, byście to Wy, przypadkiem nie puścili farby…
Gwara łowiecka – określenia na części ciała zwierząt:
- BADYLE – kończyny jeleni i łosi
- BAŁUCHY/BLASKI – oczy zająca
- BIEGI – nogi dzika
- BOKOBRODY – dłuższe włosy czuciowe rosnące na policzkach m.in. żbików i rysiów
- CEWKI – kończyny sarny
- CHYB – długa i gęsta szczecina na karku dzika
- CHWOST – pęk włosów na ogonie dzika, ogon muflona
- COMBER – część tuszy zająca i podobnych zwierząt łownych
- CIEKI – nogi kuraków
- FARBA – krew zwierzyny
- FAJKI – wielkie kły dzika
- FARTUSZEK – owłosienie okolic narządów płciowych samicy sarny
- GRANDLE – kły w szczęce zwierząt jeleniowatych
- GRZĘZY – wymiona samic łosia i jelenia
- GUZIK – pierwsze poroże kozła
- GWIZD – ryj dzika
- HAKI – poroże samicy sarny
- KĘSY – zęby drapieżników
- KIŚĆ – końcówka ogona żubra
- KITA – ogon lisa
- KOMORA – klatka piersiowa zwierzyny
- KORONA – poroże jelenia z przynajmniej trzema odnogami
- KWIAT – ogon borsuka i zwierzyny płowej
- KWIATEK – biała sierść na końcówce ogona lisa
- LAMPY – oczy wilka
- LATARNIA – łeb wilka
- LIRA – ogon cietrzewia
- LOTY – skrzydła ptaków
- LUSTRO – jasna sierść na pośladkach zwierzyny płowej
- ŁAŁOK – obwisłe podgardle żubra
- ŁOPATY – jedna z form poroża łosia i daniela
- ŁYŻKA – ucho zwierzyny płowej
- NADOCZNIAK – druga od czaszki odnoga w porożu jelenia lub daniela
- NAROGI – nadające się do spożycia narządy wewnętrzne zwierzyny grubej
- OCZNIAK – pierwsza od czaszki odnoga w porożu jelenia lub daniela
- OMYK – ogon zająca
- OPIERAK – trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia lub daniela
- PAROSTKI – poroże rogacza
- PATRY – oczy zająca
- PERŁY – specyficzne wyrostki na porożu jeleniowatych
- PĘDZEL – kiść dłuższych włosów w okolicach narządów płciowych jeleni, dzików itp.
- POLANO – ogon wilka
- POSOKA – krew zwierzyny grubej
- RAPCIE – racice dzika
- ROSOCHY – poroże łosia przypominające łopaty
- ROZŁOGA – rozstaw poroża u zwierzyny płowej
- RÓŻE – charakterystyczne pierścienie u nasady poroża zwierzyny płowej
- SCYPUŁ – warstwa owłosionego naskórka pokrywającego formujące się poroże
- SĘKI – palczaste elementy na łopatach daniela
- SKOKI – nogi zająca
- SŁUCHY – uszy zająca
- STAWKI – nogi lisów lub borsuków
- STRUGI – zęby zająca
- STRZYŻE – owłosienie u nasady nosa zająca
- SUKNIA – sierść zwierzyny płowej i dzików
- SZABLE – kły dzika, które wystają z żuchwy
- ŚCINKA – fragmenty sierści odcięte od zwierzyny przez pocisk
- ŚLEPIA – oczy drapieżników
- ŚLIMY – rogi muflona
- ŚWIECE – oczy żubra, zwierzyny płowej, kozicy, muflona i dzika
- TABAKIERA – nos dzika
- TRZESZCZE – oczy zająca
- TURZYCA – sierść królika i zająca
- TUSZA – ciało upolowanej zwierzyny grubej
- TUSZKA – ciało upolowanej zwierzyny drobnej
- TYKA – jedna z dwóch głównych części poroża jelenia, wystają z niej odnogi
- WACHLARZ – ogon koguta głuszca
- WIENIEC – poroże jelenia
- WIETRZNIK – nos psów i zwierząt drapieżnych
- ZIERNIKI – oczy ptaków
Grzybek, kniejówka oraz dubeltówka – wyposażenie myśliwego
Myśliwy bez odpowiedniego sprzętu jest jak łoś bez poroża. Wszyscy wiedzą, że to tak naprawdę on, ale mimo wszystko nie wzbudza już takiego respektu.
Wyposażenie podczas polowań zdecydowanie wykracza poza stereotypowy obraz człowieka ze strzelbą, przyodzianego w kostium moro. Zakończone powodzeniem łowy wymagają użycia różnego rodzaju pułapek i broni, które różnią się od siebie w wielu aspektach.
Tak, zgadliście. Ten obszar również zapisał się obszernie na kartach gwary myśliwskiej.
Słownictwo łowieckie – określenia na wyposażenie myśliwych:
- ANTABKA – uchwyt na pasek od broni
- BRENEKA – potocznie pocisk do broni śrutowej
- BROK – nazwa określająca drobny śrut
- DRGUBICA – trójwarstwowa sieć używana do połowu ryb, rzadziej ptactwa wodnego
- DRYLING – trójlufowa broń myśliwska
- DWUDZIESTKA – myśliwska broń śrutowa o kalibrze 20 mm
- DWUNASTKA – myśliwska broń śrutowa o kalibrze 12 mm
- DWURURKA – myśliwska broń śrutowa o dwóch równoległych lufach, nazywana też dubeltówką
- EKSPRES – łamana, kulowa broń myśliwska z dwiema lufami
- FLADRY – sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna, przeznaczone do polowania na wilki
- GRZYBEK – kula z broni gwintowanej po rozgrzybkowaniu
- JEDNORURKA – myśliwska broń śrutowa z jedną lufą
- KNIEJÓWKA – myśliwska broń o dwóch lufach, kulowej i śrutowej
- KRACZAJKA – przenośna podpórka do broni, nazywana również pastorałem
- KULKA – haczyk przeznaczony do patroszenia ptaków
- LINIJKA – pojazd konny, który służy do przewożenia myśliwych podczas łowów
- LIZAWKA – instalowane w terenie urządzenie łowieckie, które służy do wykładania soli dla zwierzyny
- LOFTKI – gruby śrut o średnicy 4,5 mm, używany podczas polowań na wilki
- MIKOT – wabik na samca sarny
- STRZELBA – broń myśliwska na śrut
- SZESNASTKA – myśliwska broń śrutowa o kalibrze 16 mm
- SZTUCER – myśliwska broń z gwintowaną lufą
- TROKI – skórzane lub sznurkowe pęta, służące do noszenia upolowanego ptactwa
- WNYK – pętla do łapania zwierzyny
- VARMINT – sztucer z nieco cięższą, masywniejszą lufą, pozbawiony muszki i szczerbinki
W królestwie futrzastych kreatur – poznaj leśne zakamarki
Okazuje się, że ambona to nie tylko miejsce poruszających przemówień. Ogromne pole do popisu mają na niej także myśliwi. Umożliwia ona kompleksowe i dogodne spojrzenie na babrzysko, gawrę czy rozległe rykowisko.
Jeśli jednak nie znacie powyższych określeń, las może przypominać tylko nieatrakcyjny, zbuchtowany kawał ziemi. Rzućmy więc okiem na zwroty gwary myśliwskiej, które doskonale opisują interesujące nas miejsca.
Słownik gwary łowieckiej – najważniejsze miejsca:
- AMBONA – znajdujące się nad ziemią stanowisko strzeleckie, najczęściej na słupach lub drzewie
- BABRZYSKO – miejsce kąpieli dzików i jeleni
- BARŁÓG – legowisko dzików lub niedźwiedzi
- BEKOWISKO – miejsce godów danieli
- BIAŁA STOPA – całkowicie pokryty śniegiem teren polowania
- CZARNA STOPA – teren bez śniegu
- GAWRA – zimowe legowisko niedźwiedzia
- JASŁA – drabina, na której umieszcza się karmę dla zwierzyny płowej
- KARMISKO – miejsce dokarmiania zwierzyny
- KOPNO – legowiska zająca w śniegu
- KOTLINA – zagłębienie w ziemi, legowisko zająca
- NĘCISKO – miejsce wyłożenia przynęty dla zwierzyny łownej
- PAŚNIK – drewniana konstrukcja, która służy dokarmianiu zwierzyny grubej, zwłaszcza w okresie zimowym
- PIELESZ – gniazdo drapieżnego ptactwa
- POSYP – paśnik dla kuropatw i bażantów, przypomina daszek
- RYKOWISKO – miejsce godów jeleni
- SADYBA – kwatera myśliwska
- SIADŁO – drzewo, na którym nocą zasiadł głuszec
- ZBUCHTOWANA ZIEMIA – obszar ziemi, z której dzik zdarły darń
Podryw nie do końca romantyczny – określenia czynności myśliwskich
Gdy posiadamy już odpowiedni sprzęt, dysponujemy rozległą wiedzą na temat zwierzyny i części ciała każdego gatunku, warto dowiedzieć się czegoś o ich zachowaniu.
Równie istotną kwestią jest poznanie określeń czynności, których podejmują się łowcy. Co zrobilibyście bowiem, gdyby ktoś z grupy poprosił Was o przeprowadzenie porządnego podrywu? W tym przypadku na nic zdadzą się błyskotliwe teksty, a solidny huk strzelby.
Bielenie, knazienie, szlifowanie – w słowniczku robi nam się coraz większe zamieszanie. Uporządkujmy więc wiedzę i odkryjmy kolejne zwroty, które powinien znać każdy miłośnik polowania.
Określenia czynności myśliwskich w gwarze łowieckiej:
- ANONS – głos psa, który oznajmia znalezienie zwierzyny
- BIELENIE – ściąganie skóry z upolowanej zwierzyny
- BUKOWISKO – okres godowy łosi
- BULGOT – głos wydawany przez cietrzewia podczas toków
- BURKNIĘCIE – odgłos, jaki wydaje podrywający się w powietrze jarząbek
- DOLNY WIATR – sposób pracy psa myśliwskiego, z głową nisko przy ziemi
- GLĘDZENIE – odgłos wydawany przez łanię
- GÓRNY WIATR – sposób pracy psa myśliwskiego, z wysoko uniesioną głową
- HUCZKA – okres godowy dzików
- JAZGOT – ujadanie wilków lub psów
- KLAPANIE – pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca
- KNIAZIENIE – odgłos wydawany przez wystraszonego zająca
- KORKOWANIE – trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca
- KULKOWANIE – patroszenie tuszki ptaka przy pomocy kuli
- KWADRUPLET – cztery celne strzały, oddane jeden po drugim
- PARKOTY – okres godowy zajęcy
- PODRYW – sposób polowania, polegający na strzelaniu do spłoszonych odgłosem strzelby ptaków
- SZCZWAĆ – polować z chartami
- SZLIFOWANIE – czwarta i ostatnia część pieśni tokowej głuszca
- TRELOWANIE – druga część pieśni tokowej głuszca
- UBIĆ – upolować, trafić cel
- UNOSIĆ – przyzwyczajać ptaka łowczego do przebywania na ręce sokolnika
- WIATR – węch psa myśliwskiego
- WYKOT – narodziny młodych królika, zająca, sarny, kozicy lub muflona
Pozostałe, lecz niemniej istotne zwroty gwary łowieckiej
Myśleliście, że przerobiliśmy już każdy możliwy obszar słownika gwary myśliwskiej? Nic bardziej mylnego – czas na ostatni etap lekcji. Pozostałe zwroty są bowiem równie istotne co wcześniejsze, a ich znajomość uzupełni kompletny zasób wiedzy prawdziwego myśliwego.
Inne zwroty gwary myśliwskiej:
- AWANTAŻ – kątowe odchylenie kolby względem poziomej osi lufy
- BRÓDKA – element ozdobny kapelusza myśliwskiego w postaci krótkich piórek u nasady słomki
- DARZ BÓR – pozdrowienie myśliwskie, życzenie dobrych łowów
- LIŚCIARKA – zasuszone pędy drzew i krzewów, służące zimą jako karma
- ŁOWIEC – dawne określenie myśliwego
- MEDALION – trofeum myśliwskie, spreparowana głowa upolowanego zwierzęcia
- MIĘSIARZ – nieetyczny myśliwy, jego celem jest jedynie pozyskanie tuszy
- MIOT – kolejne z pędzeń podczas polowania
- NA KULAWY SZTYCH – na ukos z przodu
- NA SZTYCH – na wprost, przodem
- OSTATNI KĘS – zielona część rośliny, którą wkłada się upolowanej zwierzynie roślinożernej do pyska
- POLE – określenie wieku psa myśliwskiego
- PONOWA – świeży śnieg
- PUDLARZ – myśliwy, który podczas polowania oddał największą liczbę chybionych strzałów
- SNOPÓWKA – karma dla zwierzyny mająca postać niemłóconych snopków owsa i zboża
- SZCZWACZ – osoba układająca charty i ogary
- WYPRZEDZENIE – zakład, jaki daje się mierząc i strzelając do poruszającej się zwierzyny
- ZESTRZAŁ – miejsce, w którym zostało trafione zwierze
- ZŁOM – gałązka z drzewa iglastego, którą wsadza się do pyska zwierząt złożonych w pokocie
Gwara łowiecka – test na prawdziwego myśliwego!
Uważasz, że po tej wyczerpującej lekturze jesteś już specem słownika gwary myśliwskiej? Sprawdź w takim razie swoją wiedzę w przygotowanym przez nas quizie! (odpowiedzi znajdziesz pod quizem)
- 1. Kozioł to:
- a) Paweł, wójt gminy Wilkowyje
- b) samiec sarny
- c) kozioł
- 2. Jak określamy wielkie kły u dzików?
- fajki
- wytrychy do steków
- szable
- 3. Bukowisko jest okresem godowym:
- a) cietrzewi
- b) dzików
- c) łosi
- 4. Z ilu części składa się pieśń tokowa głuszca?
- a) z czterech
- b) z dwóch
- c) z sześciu
- 5. Jak nazwiemy odgłosy wydawane przez łanię?
- a) ględzenie
- b) bielenie
- c) mamrotanie
- 6. Podrywem określa się:
- a) sposób polowania na ptactwo
- b) wspólną ucieczkę lochy i jej młodych
- c) rozmowy o broni myśliwskiej z pozostałymi uczestnikami łowów
- 7. Jak określa się myśliwego, który podczas polowania chybił największą liczbę strzałów?
- a) złomek
- b) pudlarz
- c) stiwiłonder
- 8. Które z poniższych nie jest określeniem na broń myśliwską?
- a) ekspres
- b) brok
- c) tabakiera
- 9. Trofeum myśliwskie w postaci głowy upolowanego zwierzęcia nazywa się:
- a) medalionem
- b) leśnym pucharem
- c) łbem triumfalnym
- 10. Jakim zwrotem myśliwi życzą sobie powodzenia przed polowaniem?
- a) smacznego zająca!
- b) niech ci ściółka lekką będzie!
- c) darz bór!
Poprawne odpowiedzi:
1b, 2a, 3c, 4a, 5a, 6a, 7b, 8c, 9a, 10c.
Wyniki:
10 punktów – Przywódca stada
Strzelba nie jest Ci obca. Za tobą setki udanych polowań. Jesteś prawdziwym królem dzikich terenów!
9-8 punktów – Przyszły król dzików
Widać, że znasz się na tym fachu. Twoja znajomość słownika gwary myśliwskiej posiada jednak drobne ubytki. Gdy tylko je uzupełnisz, będziesz najlepszym z najlepszych!
7-5 – Wschodząca gwiazda
Wiesz co nieco na temat łowów. Coraz swobodniej poruszasz się przez meandry tajemniczych pojęć. Przyłóż się, a wkrótce zdobędziesz swój pierwszy medalion!
4-3 punkty – Amator z ambicjami
Twoją wiedzę można porównać do pierwszej, nie do końca udanej, wizyty u przyszłych teściów. Nie wypadłeś najlepiej, ale miewałeś obiecujące momenty. Wykorzystaj drugą szansę, pokaż im!
2 lub 1 punkt – Pudlarz
Czeka Cię jeszcze sporo nauki! Odłóż więc broń i obserwuj uważnie bardziej doświadczonych partnerów. Twój czas jeszcze nadejdzie!
Bądź na bieżąco